麻豆传媒

ATHANASII KIRCHERI
E Soc. Jesu

MUNDUS SUBTERRANEUS,

in XII Libros digestus;

QUO

Divinum Subterrestris Mundi Opificium, mira Ergasteriorum Naturae in eo distributio, verbo 蟺伪谓未蔚渭蠈蟻蠁慰谓 Protei Regnum, Univers忙 denique Natur忙 majestas & diviti忙 summa rerum varietate exponuntur, Abditorum effectuum Caus忙 acri indagine inquisit忙 demonstrantur, cognita per Artis & Natur忙 conjugium ad Human忙 vit忙 necessarium usum vario Experimentorum apparatu, necnon novo modo & ratione applicantur.

AD
ALEXANDRUM VII.
PONT. OPT. MAX.

EDITIO TERTIA,
Ad fidem scripti exemplaris recognita, & prioribus emendatior: tum ab Auctore Rom忙 submissis variis Observationibus novisque Figuris auctior.

TOMUS I.

AMSTELODAMI,
Apud Joannem Janssonium 脿 Waesberge & Filios,
Anno 
CLDCLXXVIII. Cum Privilegiis.

LATIN transcription

IONANES PAULUS OLIVA

SOCIETATIS JESU,

VICARIUS GENARLIS.

Cum Duodecim Libros de Mundo Subterraneo P ATHANASII KIRCHERI nostrae Societatis Sacerdotis, tres eiusdem Societatis Theologi recognoverint, et in lucem edi posse probaverint, potestatem facimus, ut typis mandetur, si iis ad quos pertinet, ita videbitur; cuius rei gratia has literas manu nostra subscriptas, nostroque Sigillo munita damus, Romae 19 Aprilis 1662.

JOH. PAULUS OLIVA.

Imprimatur, si videbitur Reverendiss. Patr. Mag. Sac. Palat. Apost.

OTTAVIANUS PATRACENSIS Episc. Vicegerens.

Imprimatur, F. RAYMUNDUS CAPISUCCUS, Mag. S. Pal. Apost.

LATIN transcription

ALEXANDRO VII.

PONTIFICI MAXIMO,

ATHANASIUS KIRCHERUS

SOC. JESU

FELICITATEM.

BEATISSIME PATER,

Dum Tu in publica Mundi luce, Romanae Urbis Maiestati et Sanctitati auguste studes: dum beneficentissimae DEI Matris, Sancti Tor Thomae de Villanova Antistitis Templa domi et foris magnificentissima aedilitate, qua exornas, qua condis a fundamentis; dum nova et felici aeternitatis albo inscripta piorum nomina, ea qua unicus in terris polles prima supremaque post DEUM authoritate rite aris admoves, tabulisque sacris inscribis: bene de Romana, optime de Coelesti Urbe mereri pergis, ea quam in Te laeti suspicimus, excelsitate ac soliditate sapientiae ac Eccelesiasticae disciplinae legibus exemplisque firmatae: nec annum ullum sinis effluere quin quin eum heroico quopiam opere memoriae commendes velut elogio actuoso. Ego vero interea in inferiores partes Terrae iter adorno: illic etiam Apostolici Tui regni partem aliquam reperturus in loco, ubi felices animae velut in exilio claves Tuas expectant quibus Ecclesiae thesauros eis aperias et tanquam viaticum ad patriam citius adeundam suppedites. Ut autem in subterranea disclusi a nobis et reconditioris Mundi adyta mihi pedem intrepide liceat introferre; ad introductiones quas meditor propitio Tuo sidere mihi est opus: ad cuius lucem possim tenebras illas describere luculenter ne tenebrae conculcent me in labyrintho inferioris Mundi errantem et laborantem, id est, maius dolium versantem quam aliquando ingressus fuerit versaritque Diogenes. Enimvero cum olim in arcanum templi penetrale, seu adytum nemini aditus nisi Sacerdoti patuerit, Tr summum Sacerdotem pro duce habeo cuius auspicis ingrediar templum illud quod sub hoc templo quod nos incolimus, veluti tenebricosam admirabilitatis suae, ac negotiorum absconditorum Basilicam condidit atque in illa posuit augustas tenebras nebras latibulum suum DEUS. Ad hunc mihi penetrare paranti adesto beatissima TUA luce ut meas has tenebras collocem in bono lumine vultus TUI. Rimabor ego terrae viscera et ostia tenebrosa videbo ut ex illis introspectis thesauros lucis erudiam Templa sub templis et in Germania vidisti olim et in Vaticano TUO nune vides: Ita veluti sub Mundo mundus (ut DEI templum) latet habetque non pauca mysteria vel uti minerales ut vocant, auri latentis venas. Inde mihi eruendum est exile tributum ingeni quod Ingenio illi TUO ac Sapientiae tam varie opulentae pendam uti tesseram obligationis qua me quoque adstringis, dum minimam Societatem JESU amas ut Pater. Erit vero id solatium reditionis meae cum e terrae profundis redux inveniam Vaticanum PETRI forum, TUO amphitheatro succinctum eiusdem Cathedram in templi capite conspicuam; et alia hisce plura Dignare itaque BEATISSIME PATER, en oculo sideris TUI obscurum hoc munus; aperi manum TUAM ut Librum accipias ac libri Authorem impleas benedictione et qui decretam TIBI a S. P. Q. R. statuam non admisisti, hoc etiam ipso ipso aeternis immortalis Capitoli honoribus longe dignissimus admitte primas has Mundi Subterranei sive tenebras sive umbras; ut in illis Beatissima tum Sapientiae, tum utilis ad omnia Pietatis TUAE; imago magis resplendeat tenebras que meas faciat erudita luce splendescere.

PRAEFATIO

IN

MUNDUM

SUBTERRANEUM.

CAPUT I.

De occasione huius Operis et Authoris Itineribus.

Ita est Lector Benevole. Organum hoc optimo iure huius Operis argumentum, quod Mundi Subterranei nomine inscripsimus dici potest. Organum vere harmonicum in numero pondere mensura Triunius providentissimi Numinis opificio ita dispositum adaptatumque, ut quamvis in intimis Terrae latibulis occultisque recessibus operationis instrumenta recondita habeat; Tales tamen per subterrestres confertos immensae multitudinis tubos et fistulas edit sonorum modulos tantam vocum diversissimarum varietatem ut nil in sublunaris Mundi ambitu obvium sit quod sympathica quadam harmonia, non suo numero, non suo pondere, non deniquc sua mensura imbuatur. Duodecim vero Libris veluti totidem instructum registris organum hoc complectimur queis universa Naturae Maiestas et divitiae, summa rerum varietate explicantur, quod et expositurus audax sane, in solens et Herculeo pectori forsan impar facinus committere videri possim dum multo sublimiori me carpento quam quo olim Proserpinam a Plutone raptam Mythologi ferunt in abdita incognitaque subterranei Mundi regna, in intima Geocosmicae Monarchiae penetralia abditosque recessus itinere nullis quod sciam, hucusque non dicam attentato tritoque vestigiis sed ne humanae quidem mentis conceptu penetrato intromittere inconlultius tento. At nil moror; Audeo, audeo inquam ingredi et aggredi iter non tam mea voluntate susceptum, quam nescio quo Divini Numinis impulsu persuasum nec non Illustrium virorum precibus extortum.

Novi non defuisse hoc illuminati seculi decursu viros Geographici studii cultu illustres, qui ad externam Geocosmi faciem egregio sane conatu nec minori cum laude nominisque immortalitate explicandam summis expensis impigre desudarint, qui tamen, quod unice deesse videbatur ad internam Telluris Oeconomiam atque abdita latentis Naturae sacramenta non dicam penetrarit sed vel mente pertigerit inventus est nemo. Hinc factum est, ut vel maxime mentis oculos reflexerim ad admirandum Geocosmi interiori Organum eiusque structuram hucusque sive ob inaccessa Naturae latibula ne glectam sive op ineluctabiles in ea penetranda difficultates passim despectam. Conceperam iam dudum argumentum hoc uti rarum, insolens et praestantissimum ita quoque in quo omnis humani ingenii industria desudaret, dignissimum. Multa fateor legeram apud plerosque Historiae Naturalis scriptores de abditis Natura subterraneae miraculis, quae tamen proprii ex perimenti defectu non tam rite et sincere explorata quam simplici relatione cui multum fidi non posset recensita credebam 伪峤愊勎肯埼�伪谓 singulorum requirebam hanc unicam ad concepti moliminis executionem veluti pernecessariam efflagitabam.

Isthoc ingenti cogitationum aestu exagitatus, accidit ut eodem tempore Superiorum iussu iter in Siciliam et Melitam in Exellmi Principis Friderici Landgravi Hassiae, modo Cardinalis dignissimi; cui a confessionibus eram, comitatu susciperem, hane occasionem veluti a Divina Numinis providentia mihi subministratam nec non moliminibus meis tandem in executionem deducendis mire peropportunam interpretabar. Nec spes me fetellit. Siciliam ingressus, istiusmodi quod tot iam votis exoptaram, Natur sub mira rerum varietate se explicantis theatrum assecutus sum dum quicquid in toto Geocosmo mirum rarum, insolitum atque admiratione dignum occurrit in hoc veluti in epitome quadam sagacis Naturae industria contractum coperi. Ingenti itaque singulorum explorandorum accensus desiderio insigni triremium Melitensium commodo supramemorato Hassiae Landgravio tunc temporis Archithalasso, conatus meos pro eo quo in me meaque studia ferebatur affectu ardenter promovente institutum meum prosecutus sum et ante omnia quod maxime desideraram, Aetnam, omnium prodigiosorum in universa Sicilia sese exerentium effectuum fontem conscendi ut admiranda quae de eo omnium seculorum Historici scripserant proprio experimento 魏伪蟿' 伪峤愊勏屜埼刮蔽� comperirem; Deinde tolias sive Hephaestias Insulas et prae caeteris Strongylum, et quem Vulcanum vocant, Fretum quoque Mamertinum ob incredibiles aestuum reciprocationes non minus periculosum, quam naufragiis infame triduano scrutinio, summo studio exploravi; praterea famosae Scyllae Charybdisque miros motus ebullitionum que vicissitudines singulorumque symptomatum rationes, tanquam instituto meo oppido consentaneas, ingenti mentis aestu, aeestu Scyllaeo forsan non minori discussi. Quaecunque vero sinupena in singulis occurrebant palimpsesto commissa domum redux exacta rationis trutina ponderatas expendi quae et Lector in huius Operis decursu ad suscepti operis comprobationem opportunis locis fusissime descripta reperiet.

Hisce omnibus rite observatis, placuit Divinae bonitati, aliud mihi aperire theatrum, et formidabile ac prorsus funestis tragicisque casibus refertum, non utique alio fine, quantum ex mea parte, nisi ut visa ineffabili irati Numinis in Narura operantis potentia, argumentum meum, non iis tantum, quae curiosioris animi pruritum demulcerent, sed quae timorem DEI et occultas iudiciorum abyssos intimis pectoris medullis insererent copiosa segete amplificarem: dum enim expeditis terra marique observationibus Romam rediturus opportunam itineris auspicandi occasionem opperirer, nescio sane qua providentia factum sit ut tanto tempore Messanae contra voluntatem meam detentus, in tanta atque adeo multiplici discedendi opportunitate, omnis nihilominus opportunitatis inops, semper restiterim. Et quemadmodum occultas Divinae providentiae semitas quibus mortales improvidos, plusquam paterna cura et sollicitudine, ducit, satis mirari non possumus, ita quoque eas, utpote ab humani ingenii limitibus remotissimas investigare minime concessum est; Veritatis tamen lumen tum primum nobis oboritur ubi nos ex variis eventuum casibus e variis rerum discriminibus erepto, ad eius immensam bonitatem pietatemque qua unice fulcimur internis mentis oculis converterimus quod et ex dicta mea in Messanensi portu mora luculenter patuit; certe apparebat DEUM OPT. MAX. non solum secutorum ac iam iam impendentium malorum me testem oculatum sed et ad nominis sui gloriam meae que probationem fidei, earundem quadantenus participem feri voluisse ut nimirum cas calamitates quas omnibus retro seculis nec Asia, cum duodecim eius primariae urbes olim conciderunt nec Italia unquam accidisse legit maiores; cum nimirum exiguo temporis spatio tota, pene citerioris Calabriae portio in vastitatem abiit, non solum scriptis meis narrare, sed et de periculis, et imminentis mortis angustiis, eorum, qui in simili statu constituuntur, proprio experimento indicare possem. Itaque res ita sese habuit.

LATIN transcription

CAPUT II.

De horrendis Terrae motibus , Anno 1638. in Calabria exortis, quibus quatuordecim dierum spatio Auctor magno vitae suae periculo praesens, ejus occasione magna Naturae arcana didicit.

Ego itaque Annno 1638 una cum duobus Religiosis tertii Ordinis S. Francisci, aliisque duobus saecularibus conducta cymba, 24 die Martii Messana solventes, eo ipso die Pelorum Siciliae promontorium attigimus, ubi triduum sustinentes, cum nullo non calamitatis genere confliximus adeo omnes loci, aerisque iniuriae in nos conspirasse videbantur; erant autem haee omnia futurae tragoediae quaedam veluti proscenia; semel atque iterum discessum tentavimus, sed frustra, semper in eundem locum repulsi, cum invito mari tum occulta DEI manu ut postea patuit nos remorante reversi fuimus; quod nisi factum esset, omnes nos in S. Euphemia, quo properabamus et ubi negotiorum causa aliquantisper subsistere cogitabamus mansisset sepulchrum unde ex hac mirabili Divinae providentiae dispositione didicimus, quam saepe homo nesciat, quid petat? et quam vanae et caducae hominum nisi Divinae voluntati submittantur fulcianturque, sint dispositiones. Illucescente itaque die Sabbathi palmarum quae erat 27 Martii nos diuturniores motae pertaesi violentam quasi profectionem occepimus. Mare eo ipso die praeter solitum aestuabat et ingentes circa Scyllae potissimum locum tot naufragiis infamen, vortices turbinato descensu agebat, ita ut non nobis tantum, sed et plerisque nautis res insolita horrorem incuteret. Contrario itaque nobis maris aestu phaselum versus Tyndaridas seu Mylas direximus, ut inde proruente Euronoto, breviori et rectiori transitu per Sinum Cuiacium ad littora Calabriae propelleremur; at ubi punctum illud maris quod Liparas inter, Mylas et Promontorium Vaticanum ferme medium est, attigimus; Ego Aetnam et Strongylum diligentius intuitus, cos ingentes fumorum globos, montium adinstar, praeter solitum eructare notabam, quibus longe lateque diffusis, non Lipararum tantum, sed et Siciliae quoque aspectus ex oculis penitus tollebatur: augebant horrorem subterranei quidam veluti mugitus, quos percipiebamus, et fragores cum odore sulphureo, qui nescio quid fatale et funestum insusurrantes in totius Calabriae et Siciliae exitium, quod parabant, unanimi consensu conspirasse videbantur. Ego huiuimodi impendentium calamitatum prodromis exterritus nautas omnibus, quibus poteram, modis precibusque sollicitabam, ut relicta ora Liparitana, Promontorium Vaticanum recta peterent, addens in magno nos discrimine versari, ne maris aestu abrepti, iter pararemus irremeabile: Nam Strongylo cum essemus vicini, eum tamen utpote fumo obvelatum non cernebamus, fragores solum cum odore sulphureo graveolente, quem exhalabat, sensimus: praeterea mare ipsum fervere, et in aquae bullientis morem agitari, coelo praesertim silente et serenitate claro, aliasque huiusmodi insolitas alterationes subire omnes mirabamur: qui tempore pluviae lacum unquam vidit, innumeris bullulis ferventem, is de maris bullientis fervore, hoc ipso tempore iudicium formare poterit. Porro cum iam capiti Vaticano appropinquassemus, durantibus adhue iisdem maris symptomatis, ego futuras calamitates quasi praesentiscens, ex inassueta mentis angustia animum meum constringente, palam sociis meis ingentem mox terraemotum secuturum praedixi, imo valde me vereri, ne totus hic pendentium scopulorum tractus prostratus corrueret, ac proinde ei non nimium appropinquaremus: augurium probavit eventus, post duas enim circiter horas magnam huius Promontorii partem una cum vicinis habitationibus concidisse audivimus.

Interim iter nostrum prosecuti Tropaeum incolumes omnes et summo gaudio tandem appulimus, ignari iis periculis, quae paulo ante in fervido mari vix evaseramus, modo primum nos infestandos etsi morti vicinos nos esse, coelo praesertim scereno, et sine nube ullane quidem suspicari poteramus. Verum enim vero vix Collegii nostri limina subieram. cum ecce subterraneum eumque formidabilem adinstar curruum summa velocitate agitatorum sonum et strepitum, adeo vehemens et mens et horribilis terrae motus excepit, ut Collegium una cum oppido subiectoque monte veluti in bilance librari viderentur; Terra adeo vehementi motu subsultabat, ut ego pedibus amplius consistere non valens, subito in terram illisus prono vultu prosternerer, ca qu ante mecum animo praesentiscente volveram ipso facto incurrens, animam DEO incessanter, desperata iam vita commendabam. O quam in hoc angustiae puncto omnia Mundi gaudia desipiebant: quam uno ictu oculi omnis honor, dignitas imperium sapientia nil aliud uisi fumus bulla stipula a vento rapta esse videbantur, dum in porta aeternitatis stans, animam corporeis solutam vinculis ad incorruptibilis vitae usuram capessendam transmittere pararem; quod sane ipso momento contigisset, nisi DEO OPT. MAX me singulari gratia sua a ruina murorum praeservatum, ad duriora pro Nominis sui honore et gloria sustinenda destinare visum esse. In hac mentis lucta ingentem formidinem cum tegularum cadentium fragores tum fatiscentium murorum crepitus incutiebant dum quo fugerem aut qua ex parte me servare possem, ruinam iamiam ex omni parte muris minitantibus, dispicere non possem. Resumpto tamen animo evasi, ita tamen attonitus, ut cum redditus mihi essem, sine pileo et pallio me reperirem, quibus tamen recuperatis, sine mora urbem fugiens, ad cymbam nostram me contuli, hac eadem mentis consternatione, tum Patres nostri, tum quotquot me concomitabantur, laborarunt, dum unusquisque de salute sua sollicitus, ut poterat, vitae fuga, veluti muti atque omni vocis usu destituti consulere satageret.

Postero die, quae erat Dominica palmarum, iter nostrum prosecuti, mari fervente et mirum in modum tumido Rochettam pervenimus, ad descensione facta, febris Terrae recrudenscens, ita ingenti eam concussit paraxysino, ut cymba ob ingens periculum, quod ex intolerabili Telluris rabie nobis imminebat, repetenda foret. Erat ibidem domus vicina peregrinis hospitibus recipiendis, apta, in quam nos nonnihil quietis capiendae gratia recepimus: at recrudescente Terrae tremore; ego ingentis ruinae nobis imminentis praesagus, aperte dixi qui vitam in tuto collocare desiderat, is mecum littus repetat, ac proinde hisce commoti verbis comites continuo relicta domo me secuti sunt. Vix ad dimidium horae nobis in littore eom morari concessum fuit, cum ecce denuo Terra solito maiori ferocia saeviens, et complura ex circumsitis locis, et hospitium, quod paulo ante deserueramus, vehementi insultu concutiens, non nili lapidum calcisque acervo post se relicto prostravit; gratias proinde quas potuimus maximas Divinae Maiestati egimus, quae nos a tam imminenti periculo per occultos instinctus eripuerat.

Locum itaque in quo a tanta terrae excandescentia tutos securosque nos conservaremus, dum quaerimus ulterius progressi, Lopizium, medium Tropaeam inter, et S. Euphemiam Castellum pertigimus, ubi favorem ventorum, quo sinum transfretare possemus, operientes, ab una parte mare vorticibus exaestuans; ab altera parte ingens castellorum pagorumque strages, quo nos verteremus nescii, incredibilem metum incutiebant. Hisce calamitatibus dum iactamur, ego curiosius intuitus Stongylum 60 fere milliarium intercapedine dissitum, illum insolito modo furere notavi, totus enim ignibus oppletus videbatur tanta copia, ut montes flammeos eructare videretur, spectaculum visu horrendum, et animo quantumvis intrepido formidandum. Interea sonus quidam adinstar tonitrui, verum ob remotam, qua oriebatur, distantiam, paulo obtusior percipiebatur, qui tamen semper maius maiusque in subterraneis cuniculis incrementum sumebat, donec locum subterraneum, cui insistebamus teneret; ubi tanto fremitu et indignatione concussit terram, ut pedibus amplius consistere impotes, arrepto, quo quisque poterat, obvio virgulto aut frutice maritimo, ne membra nimia concussatione luxarentur, sustinere se cogeretur.

Contigit hac eadem hora res aeterna et immortali memoria digna, subversio videlicet celeberrimi oppidi quod, Euphemiam dicunt: Erat hoc in extrema sinus ora situm sub Equitum Melitensium iurisdictione. Cum itaque ad Lopicium, ex vehementi Terrae subsultatione, veluti exanimes in terra prostrati tandem subsidente Naturae paraxysmo, oculis in circumiacentia loca coniectis, ingenti nebula, paulo ante memoratum oppidum circumdatum vidissemus, res sane post meridiem hora tertia praaesettim coelo sereno mira et insolita nobis videbatur; dissipata vero paulatim nebula oppidum quaesivimus, sed non invenimus, mirum dictulacu putidissimo in eius locum enato. Quaesivimus homines, qui de insolito rei eventu, nonnihil certi nobis enarrare possent, sed formidabilis casus tantaeque stragis nuncium non reperimus. Nautae ad hoc spectaculum veluti attoniti, et incredibili formidine perculsi, proiectis remis tundentes pectora Divinam implorabant Misericordiam, propediem non nisi eandem sortem, aut ultimi Iudicii diem exspectaturi. Confortati tandem ac poenitentiae sacramento expiati Deo duce inter tumentes maris fluctus littus oppositum tenuerunt ubi exscensione facta denuo homines quaesivimus sed praeter puerum in littore sedentem veluti supore attonitum, inventus est nemo; hic interrogatus a nobis, quidnam S. Euphemiae contigisset? sed muto locuti nihil extorsimus, metus enim vehemens et formidabilis eventus linguam animumque ita consternarat, ut nec verbis commiseratione plenis, nec ullo charitatis officio eius animum devincire nobis possemus; cibum oblatum omnem penitus nimio dolore et moerore oppressus aversabatur, digitis solum extensis Sanct-Euphemianam catastrophen innuere videbatur. Consolationis itaque omnis expers, vultuque subtristi et capta mente homini simiilis a nobis recedens in proximam sele sylvam proripuit, nunquam amplius visus.

Nos itineri insistentes Nicastrum, Amanteam, Paulam, Belvederium transeuntes, nil aliud 200 millia passuum, nisi cadavera urbium, castellorum strages horrendas reperimus, hominibus per apertos campos palantibus, et prae timore veluti exarescentibus; Ultimi Iudicii diem iam iam imminere dixisses. His magno nostri stupore simul et dolore visis, tandem inter ingentia aestuantis maris pericula, infelici sane itinere Neapolim tandem tenuimus. Quid iam mihi acciderit, sequentibus Lectori paucis exponam.

LATIN transcription

CAPUT III.

Des Montis Vesuvii, reliquarumque Insularum exploratione ab Auctore facta.

Post tanta mari terraque exantlata discrimina, post exploratam incredibilem Naturae in subterraneis cunculis operantis potentiam, ingens animum meum subiit desiderium cognoscendi, num et Vesuvius nonnulla cum Strongylo, Aetna occultae negotiationis, in tam potenti Naturae bello, obtinuisset commercia? Porticum concessi, ad radices montis situm oppidum; hinc fideli et viarum gnaro comite rustico, opima sane mercede conducto, media nocte montem per difficiles, salebrosas arduasque vias conscendi, cuius craterem cum iam obtinuissem, horrendum dictu, totum igne illuminatum vidi cum intolerabili sulphuris et bituminis ardentis mephiti. Hic prorsus ad inusitatum rei spectaculum attonitus, inferorum domicilium me intueri credebam, in quo praeter daemonum horrenda phasmata, nil adeo aliud deesse videbatur. Horrendi percipiebantur montis mugitus et fremitus, putor inexplicabilis, fumi subfuscis ignium globis mixti, quos ex undecim diversis locis, tum fundus, tum latera montis continuo eructabant, identidem me illud eructare cogebant: O Altitudo divitiarum sapientiae et scientieae DEI, quam incomprehensibiles sunt viae tuae! Si potentiam tuam tam formidandis Naturae portentis contra praevaricantis humani generis malitiam ostenis, quid erit in illo novissimo die, quo Terra ira furoris tui submersa, elementa calore solventur?

Aurora itaque illucescente, ego ut totius interioris montis constitutionem ea, qua fieri poterat diligentia explorarem, locum tutum et ad firmanda vestigia securum elegi, quae erat rupes ingens superficie plana, ad quam per declive montis aliquosque aditus patebat, me demisi; hic deprompto Pantometro montis dimensionem exorsus, crateris ambitum 300 fere millia passuum, 800 vero passus profunditatem Geometrico ratiocinio continere deprehendi. Mons undique praeruptus; nulla, qua aditus ad interiora patebat, declivitate data, in excavati cylindri formam 峒�蔚峤� 蟿峤跋� 峤�蟻胃峤跋�, ambitu suo descendebat; et quamvis fundus oculis nostris strictiori peripheria conclusus videretur, id tamen iuxta Opticas rationes et leges, non nisi ex maxima a crateris intima superficie, distantia et profundi, tate contingebat. In Centro fundi Natura suum veluti focum constituisse videbatur; vere Vulcaniae culinae officinam sempiterno fumi flammarumque profluvio fervidam,in decoquendis sulphure, bitumine, caeterisque mineralium speciebus. eliquandis exurendisque, occulto quodam molimine funestisque stragibus paulo post edendis occupatam: siquidem halitus intus conclusi uti contineri nescii, ita tanto impetu et vehementia horrendis fragoribus sociata impositum sibi onus discutiebat ut mons terrae tremore agitari videretur : quod quandocunque accidebat partes supremae montis molliores, quae ex cinere, pluviis, caeterisque Mineralium quisquiliis coagmentabancur, tremore concussae solutaeque, collium instar in barathri fundum concidentes, ex varia soni reflexione eum fragorem quantum quispiam etiam imperterriti pectoris vir sustinere vix posset concitabant. Materia quae ex centro montis continuo eructabatur novum veluti montem efficiebat, mira striarum varietate praeditum, quam varia mineralium liquefactorum ebullitio in omnes circumferentiae partes fluxu suo, coloreque nunc viridi ex aere, modo fulvo ex sulphure, arsenico, et sandaracha, iam rubro ex cinnabrio minioque, iam nigro, ex vitriolo aquis mixto, vel ex ipsis cineribus cinericio, ingenioso Naturae penicillo efformabat: verum haec omnia in apposita figura Lector consideret. Monticulus hic post ultimum montis incendium quod Anno 1631 contigit adeo excreverat, ut inde coniecturare licuerit, futurum aliquando, ut in eandem, quam olim obtinebat, altitudinem sit, surrecturus, nisi alio incendio superveniente destruatur, quod hoc eodem, quo haee scribo, Anno 1660 contigit: siquidem novo et horrendo incendio saeviens mons, adeo montis verticem crateremque disiecit, ut multo hodie demissior, quam quo eum paulo ante descripsi, appareat, et consequenter uti maioris circumferentiae, ita profunditatis minoris reperiatur.

His omnibus rite illustratis Neapolim reversus, postero die in Insulam Aenarim, quam et Ischiam vocant, famae celebritate veteris scriptoribus notissimam, et hinc in Phlegraeos Puteolani campi campos Vulcaniumque forum me contuli; quaecunque tum veteres, tum Neoterici de iis locis admiranda retulerunt, verissima esse comperi, quibus ne hoc loco recitandis tempus perdam, singula Lector in Operis huius serie opportune inserta reperiet.

Observatis omnibus supradictis Naturae operum, nec non subterraneorum effectuum, quae recensuimus, prodigiis, continuo mecum volvere coepi quaenam in subterranea oeconomia vis esse posset, tantarum tamque potentium rerum effectrix; intime quoque non infrequenter subridebam eorum falsa persuasione delusorum placitum, qui Geocosmi molem a DEO Geoplasta ex limo Terrae casuali potius aut fortuita limi congerie quam certa ratione formatam coagmentatamque fuisse, simplicius opinarentur omni interiori conclavium apparatu, omni reconditoriorum Naturae usu orbam, omnibus aquaeductuum incilibus destitutam, solum limo, lutoque post diluvium haud secus ac casei quoddam coagulum condensatam caeteroquin Telluris quoddam veluti 峒愊勏幭兾刮课� 峒�蠂胃慰蟼 inutile pondus consolidatum desidere nescio qua mentis pervicacia per peram sibi persuadent: quibus vero tum Divinorum operum maiestas, tum sublimium a Natura constitutorum finium providentia innotescit, hi sane interiorem Geocosmi fabricam multo a communi hominum conceptu differentem constitutionem habere fatebuntur utpote in qua aeterna DEI Sapientia cum fundamenta poneret Orbis Terrarum, in ea mira arte elaboranda, et iuxta architectonicam amussim in ea rite disponenda, nec non ad necessarios totius Naturae usus in innumera elementorum receptacula disponenda cum ineffabili quadam industria luserit; non minori sane quam in humani corporis, tot vitalium membrorum officinis distincti; tot venarum, nervorum. fibrarum, musculorumque ductibus instructi, tot caecis meatuum siphonibus pertusi, fabrica constituenda allaborarit. Qua de causa solito molientis ingenii ardore instimulatus nullum non lapidem movi, ut quantum feri posset, ad adeo abstrusam in subterraneo Vulcani regno latentium rerum systasin profundius penetrarem, minime iis a me hucusque observatis contentus, quidquid in Geographicarum relationum monumentis, quod tum Terreni Globi formam, tum particularium regionum naturam proprietatemque concernebat, deprompsi, Auctores veteres et novos Europae, Asiae, Africae, Americae Historicos, Philologos, Geographos, Occanearumque expeditionum circa universum Telluris globum suscepta molimina, quaeque in novarum Regionum mariumque incognitorum inventione detecta fuerunt Naturae prodigia, pari cura collecta intime ponderavi. Accessit hisce ditissimum relationum a Patrius nostris ex Indiis huc Romam quot trienniis adventantibus, factarum subsidium; dum quaecunque terra marique admiratione digna viderant et explorarant, scriptis comprehensa mihi talium rerum avido, liberal sane animo communicarunt. Ex quarum contemplatione rerum dici vix potest, quanta animum meum ad rerum tum proprio periculo expertarum, tum aliorum meis haud incongrua relatione acceptarum portenta, invaserit admiratio; adimitationem vero quam ardens causarum inquirendarum exceperit desiderium. Singulis itaque cum singulis Combinatori artis subsidio ad incudem reductis, dum continuo studiosae mentis aestu altius assurgo, tandem argumenti hucusque forsan intentati, id est Mundi Subterranei fabricam orditus, quantum ingenii mei imbecillitas permisit, rite conceptam, Reip. Litterariaeiam dudum promissam e multiplici remorarum obice impeditam, tandem ad Divini Numinis gloriam bonique communis emolumentum in publicam lucem edidi. In quibus omnibus explorandis unicus Divinae Gloriae scopus mihi propositus est, ut videlicet illue unde veluti a bonorum omnium origine cuncta profluxerunt ad DEUM OT. MAX. Reducantur, qui sit semper laudatus, sine mensura benedictus, atque semper omnium possibilium creaturarum affectu in perpetuas amatus aeternitates.

Vale Lector coeptisque fave.

PRAEFATIO SECUNDA

in qua eorum, qui suam in hoc Opere insigni variarum Observationum augmento operam contulerunt, mentio sit.

Cum multorum precibus huius Operis curam suscepissem, variisque ad tot tamque portentosos Naturae partus qui non dicam in extremis Indiarum oris, sed vel in singulis Europae Provinciis nullibi non se spectandos praebent, legitima authoritate stabiliendos subsidiis indigerem, operae pretium me facturum existimavi, si ad praecipuas Europae Provincias potissimum ad Societatis nostrae peritissimos viros litteras expedirem, queis suscepti Operis instituto exposito rogarem, ut si quid in eorum regionibus lateret in aquis montibus, speluncis, fluminibus, fodinis, herbis, animalibus alibi incognitum, vel exotica Naturae proprietate admiratione dignum ad me transmittere non gravarentur; scriptum, factum; siquidem percepta Operis quod moliebar designatione, singuli ea qua licuit cura et diligentia obstetricantes partui manus uti adhibere non sunt dedignati, ita quoque non immerito ingratus videri possem, si praestitam in boni communis emolumentum operam, silentio involutam praeterirem. Quare eorum nomina vel in primo huius Voluminis vestibulo, ad ea immortalitati consecranda, exhibere libuit.

FERDINANDUS III. gloriosae mem. Rom. Imper. semper Augustus, qui pro sapientia sua, et ommigenae scientiae amplitudine, qua Mundo claruit, uti primus uyus Operis motor extitit ita quoque qua litteris qua nummario subsidio me quantumvis indignum, ad Operis incepti executionem sollicitare non destitit. Quem secutus haud disparis ingenii, et virtutum paternarum sectator, et in Imperio successor LEOPOLDUS PRIMUS Augustus, derelictam morte gloriosissimi Parentis operis telam sapiens Filius denuo orditus, tandem iussu suo continuatoque ubsidio ad finem perduxit, mediatore Serenissimo Archiuce Leopolo Guiliemo, ui pro singulari suo in me meaque studia affectu, huic unice incubuit, ne quidquam eorum quae tum ad Operum meorum editionem, tum potissimum ad Mundi Subterranei Opus praelo parandum necessaria forent, deforet. Quibus merito veluti primis ac munificis studiorum meorum Mecaenatibus, si quidpiam a 20 annorum decursu laude dignum in Reip. Litt. bonum a me prodiit, id gratam posteritatem iis acceptum ferre velim. Hisce accessit Eminus Francicus Georgius S.R.I. Elector et Archiepiscopus Moguntin. necnon Carolus Ludovicus Serenisimus S.R.I. Elector Palatinus, qui inceptam operis designationem, copiosis sane subsidiis urgere non destiterunt. Horum exemplum secuti Serenis Augustus Dux Brunsvicensis et Lunaeburgensis, uti et Hungariae primas Franciscus e Lippay Archiepiscopus Strigonmiensis; deinde Eccellent Barnadus, S.R.I. Comes de Martinez, meritissimus pro tempore Boemici Regni Burggravius et Prorex, una cum Fratre Maximiliano secundum in eodem Regno locum dignitatis obtinente, insigni liberalitate opus hoc nullo non tempore promoverunt et sollicitarunt: Haec vero mea molimina cum inaudisset Sereniss. Archidux Ferdinandus Carolus quidquid in Tyrolensi intimum consiliarium colligi et transmitti iussit.

Holce secuti sunt P.P. Andreas Schaffer et Ioannes Eissert Soc. Nostrae; i quidquid in fungaria mineralium fodinis desiderari potuit curiosum, rarum, insolitum, in subsidium operis incredibili cura et diligentia undique conquisitum, necnon Authentica Praefectorum fodi narum attestatione stabilitum transmiserunt, quorum opera non hoc praesens Opus dumtaxat, sed et Museum meum diversissimis omnium mineralium speciebus locupletatum una cum Mundo Subterraneo, veluti de praedivite thesauro, merito, uti suo loco patebit, gloriari poterit: Quid vero ad operis perfectionem contulerint subsidi P.P.N.N. Ex India huc Romam negotiorum causa advenae, P. Martinus Martinius, P. Franciscus Dorville, P. Hyacinthus de Magistris, P. Philippus Marinus, aliique complures Galli, Hispani, Lusitani, huius decursu Operis, ubi singulorum nomina adducam, manifestabitur. Quibus omnibus, uti par est, gratia habemus maximas et immortales.

Ego vero, cum ita a natura constitutus sim, ut iis quae ab Auctoribus, circa rerum naturalium virtutes et prodigia tradita sunt, facile fidem non habeam, nisi me vel relationes a viris fide dignissimis indubia attestatione communicatae; vel propria experientia et sensata rerum inspectio certissimum redderent: Ad hanc veritatem obtinendam; dici vix potest quantum iam a compluribus annis temporis insumendum quantum expensarum faciundum, quanti denique labores exant landi fuerint, dum varia ad res ipsas naturae prodigiosas, propriis oculis examinandas instituenda itinera; abditi fodinarum recessus penetrandi, profunda subterraneorum viscerum latibula exploranda; Vulcania Naturae ergasteria adeunda, lapidum saxorumque fodinae examinandae, adeoque nihil quod ad operis stabilimentum, quovis modo conducere videbatur, omissum fuerit; ne quoque idem mihi, quod iis Auctoribus accidit qui de Lapidum, Gemmarum, Metallorum, caterorumque fossilium differentiis, herbarumque speciebus diversissimis, iis ne nomine quidem notis inutili labore inconsultius scribunt ne dicam describunt contigeret: dictarum rerum peritissimos ipsos inquam Chymicos Aurifabros, Gemmarios quin et fossores; in meos ad scivi Magistros, quosque praesentes non habui per litteras de obortis difficultatibus consulendos duxi, quorum instructione eruditior, atque excultior paulo solidiori fundamento de occultis rerum miraculis me philosophari posse expertus: adeoque tibi, Lector, persuadeas velim, nil hoc in Opere abditarum causarum occurrere, quod experimentis a me factis comprobatum non sit, dum nescio quo instinctu impulsus firmiter mihi persuaderem, tunc me intimas rerum naturalium causas adeptum dici posse, si idem quod natura insita sibi facultate facit, ego ad vivum eiusdem prototypon iis in rebus, in quibus Natura se imitari patitur, arte conficerem. Quo, nisi mea me fallat 蠁喂位慰蠄蠀蠂委伪, saltem pro modulo meo id praestiti ut si obortarum difficultatum scopulos intima penetratione, non superasse, aliis saltem, semitis iam complanatis, ad proximas rerum causas aditum aperuisse videri possim. Erit forsan nonnemo alius felicioris ingenii sortem nactus, qui huius Ariadnei fili ductu penitiora veritatis adita suo tempore sit aperturus. Ego quod pro ingenii mei imbecillitate potui et debui, iuxta concreditum mihi a Patre luminum talentum, praestiti: neque quispiam sibi persuadeat alio me fne haec scripsisse, quam unico illo. quae est gloria Dei, qui est mirabilis in operibus suis; si vero ex hoc nonnihil aut laudis, aut sinistrae censurae in me emerserit nihil moror: cum aliam laborum meorum mercedem non ambiam, nisi illum, qui est merces magna nimis, et spes omnium finium terrae Vale.